Het gebied.
Midden in het groene landschap van het oude vorstendom Lippe, heb je piepkleine dorpjes en stadjes met boerse namen als Matorf, Barntrup, Lemgo, Talle, Hillentrup. Het was er vaak onrustig. Verschillende grafen en vorsten betwistten tot 1812 het grondgebied. Tot ver in de 17e eeuw was heksenvervolging er nog heel gewoon.
In dat deel van Duitsland woonden de oudst bekende voorouders van de Nederlandse Quatfassen-tak.
Het plattelandsleven
Het leven van de Quatfassen is zich in de loop van de tijd steeds meer af gaan spelen in een paar dorpen in het gebied boven Lemgo. Ze liggen net niet op loopafstand van elkaar, maar met paard en wagen is het goed te doen. Hillentup is 11 km vanaf Wierborn en 14 km vanaf Matorf. Het is aannemelijk dat familieleden in verschillende dorpen elkaar kennen en weten van hun omstandigheden, geboortes, huwelijken. Ze leren er ook hun partners kennen. Misschien gaat het om bekende families. Je ziet in de archieven vaak dezelfde achternamen steeds weer terugkomen: Brand, Grevener, Noltings. We weten niet in hoeverre huwelijken echt gearrangeerd worden, maar er zal ongetwijfeld een soort sturing geweest zijn. Familie is belangrijk om land en eigendom bij elkaar te houden of juist uit te breiden. Samen sta je sterker.
Nu nog steeds is het op het Duitse platteland vrij gebruikelijk dat ouders en kinderen bij elkaar wonen, soms zelfs in één huis. De huizen en boerderijen zijn ruim genoeg. Grootouders beneden, kinderen en kleinkinderen boven of in een ander deel van het huis is vaak prima te doen.
De achternaam Quatfass komt regelmatig voor in de archieven, steeds op een andere manier gespeld. Hun voornamen lijken vaak op de namen die tot voor kort ook nog vaak gebruikt werden door de Quatfassen in Nederland. Hun geschiedenis begint rond 1690 met Tönies Quadfasel.
Hillentrup
De Duitse voorouders op en rijtje
Tönies Henrich Quadfasel – Anna Ilsabein Meiers
Tönies geboren 1690 in het ‘Rittergut’ Wierborn
◊
Henrich Christian Quadfaß – Anna Lisabeth Hoppen
Henrich Christian, geboren in Wierborn in 1715 (‘Krüger’ in Hillentrup )
◊
Simon Henrich Quadfaß – Anna Maria Elisabeth Brand
Simon Heinrich geboren in 1745 (Ook ‘Krüger’ in Hillentrup )
◊
Joh. Friedrich Christoph Quatfaß – Anna Sophia Bernd Bartling
Joh. Friedrich Christoph geboren in 1781 (Boer in Matorf Pillenbruch)
◊
Johann Friederich Quatfass – Hermina Wigand
Johann Friedrich is geboren in 1811 (Hij werd tuinder in Watergraafsmeer. Hermina Wigand was ook van Duitse afkomst)
Quatfassen in Wierborn / Barntrup
Tönies Quadvasel
Het Rittergut Wierborn is nu een grote levendige paardenstoeterij. Je komt er binnen door een poortgebouw en daarachter zijn verschillende stallen en gebouwen. Hier groeide rond de eeuwwisseling tussen de 17e en de 18e eeuw Tönies Quadvasel op. Misschien was hij afstammeling uit de Quadvassel tak van de de Von Selbach Ridders, maar misschien ook was hij gewoon knecht.
Tönies Quadvasel trouwt op 16 september 1708 met Anna Ilsabein Meiers. Zij krijgen 6 kinderen.
kinderen van Tönies en Anna Ilsabein:
- Rudolpf Quadvasels gedoopt 17 april 1709 (7 maanden na het huwelijk van zijn ouders)
- Cattrina Quadvasels, gedoopt 1 juli 1712
- Johan Quadfasel geboren in 1714 te Wierborn. Hij trouwt op 11 okt. 1735 in Wierborn met Anna Lucia Elfbain. Johan verhuist naar Barntrup waar hij 6-12-1799 overlijdt (Beroep: Mestmaker) Zijn geboorteplaats Wierborn is een ‘Rittergut’ grenzend aan Barntrup.
- Lucia Ilsabein Quadvasels gedoopt 10 mei 1714
- Henrich Christian Quadfaß geboren in 1715.
Henrich Christian trouwt op 21 november 1736 in Wierborn met Anna Lisabeth Hoppen en verhuist met haar naar Hillentrup. Het nageslacht van Henrich Christian en Anna Lisabeth is rechtstreeks verbonden met de Quatfassen die zich later in De Watergraafsmeer vestigden.
Hillentrup
De Quatfass kroeg
De oude Kroeg van Hillentrup, Rawaule 6 (vroeger huis nr. 30) is van 1749 tot 1901 bewoond door achtereenvolgende generaties Quadfaß. Op oude huizen in het gebied wordt vaak in hout gesneden wie het huis bouwden: Henrich Christiahn Kwotfas en Anna Lisebet Hoppen.
Door het huwelijk in 1736 tussen Henrich Christian Quadfasel en Anna Lisebet Hoppen konden zij dit huis laten bouwen. Henrich Christian werd caféhouder in deze Kirchemkrug. Het huis is door hen gebouwd in 1749. Maar voor die tijd stond op diezelfde plek ook al een huis van de familie Hoppen.
De familie Hoppen
In 1519 wordt al een ouder huis genoemd als eigendom van de kerk. Ritmeester Caspar Hoppe werd in 1640 pachter van het oude huis dankzij een huwelijk met de weduwe van de vorige kroegbaas. Die weduwe was van halfadellijke afkomst (Catharine Meyer zu Dinglinghausen). Dat huwelijk was een goede zet van Hoppe want later werd hij benoemd tot Amtmann van Blomberg. Hij had genoeg invloed om te kunnen regelen dat het huis in 1651 door Graaf Casimir werd afgepakt van de kerk. Het werd, niet heel verrassend, tot erfelijk “freien Gut” van de familie Hoppe verklaard. Wel moest nog een jaarlijkse afdracht aan de kerk worden betaald.
Na zijn dood in 1652 werd de kroeg door zijn weduwe verpacht. Zij verhuisde met hun kinderen naar de regiohoofdstad Lemgo.
Meer over de interessante geschiedenis van deze kroeg is hier te lezen, en ook een aantal sappige anecdotes.
Hekserij
Lemgo was in die tijd het Europese centrum van de heksenjacht. De dochter van Caspar en de weduwe Hoppe, Margarete Catharine, ging in Lemgo op school bij meester Hermann Beschoren die kort daarna van hekserij beschuldigd werd. Tijdens de twee dagen durende folteringen bekende hij dat hij veel van zijn leerlingen de hekserij geleerd had. Caspars dochter werd in Detmold samen met de andere leerlingen volgens de regels van het evangelische kerkgericht in een soort ontheksingskliniek onder gebracht.
In 1654 werd meester Beschoren terechtgesteld en ging de weduwe Hoppe terug naar haar oude huis. Ze nam het beheer van de kroeg weer over van de pachter Christof Wulf.
Maar goed, dat speelt zich af meer dan 80 jaar vóór Henrich Christian Quadfaß in 1736 met een van haar kleindochters of achterkleindochters trouwt.
Wat staat er boven de poort?
Veel oude huizen in Lippe hebben een in hout uitgesneden huisspreuk.
Hier staat: Unsern Ausgang segne Gott, unsern eingang gleicher Masen. Segne unser täglich Brodt. Segne unser Thun und Lasen. Segne uns mit seligen Sterben und mach uns zu Himmels Erben. Henrich Christiahn Kwotfas, Anna Lisebet Hoppen. Anno 1749, 2 Julius. M. Johan Ernst Kluckhon.
(2 juli 1749. Kluckhon was de bouwmeester van het huis)
Daarboven is nog een randinscriptie (niet op deze foto): Wer Gott vertraut hat wol gebauwet im Himmel und auf Erd. Wer sich verlest auf Jesum Christum den soll der Himmel werden. Gott der thut die Welt regiren, der wird mir helfen diesen Bau volfuhren.
Vervolg Quatfassen in Hillentrup
Henrich Christian Quadfasel
We gaan nog even terug naar Henrich Christian (zoon vanTönnies en Anna Ilsabein uit Wierborn), die in 1736 samen met zijn vrouw Anna Lisebet het huis lieten bouwen. Ze krijgen daar in dat huis zeven kinderen:
- Dorethea Louiza Elisabeth Quadfaß gedoopt op 2 oktober 1737, overlijdt 24 mrt 1740, oud 2 jaar 6 mnd. 3 dgn
- Johann Jobst geboren 30 nov. 1739
- Johann Christian gedoopt 30 mrt. 1742
- Simon Henrich Quadfaß gedoopt 15 augustus 1745. Hij trouwt op 15-6-1765 met Anna Maria Elisabeth Brand. Zij namen het café over.
- Dorothea Elisabeth gedoopt 12 januari 1748
- Friederika Louisa gedoopt 22 juni 1750
- Anna Dorothea Quadfaß trouwt in 1765 met Johannes Brand. Ze overlijdt in 1777)
Friederika Louise
Friederika Louise (1750) is een dochter van Henrich Christian en Anna Lisebet. Zij werd voorouder van een andere Nederlandse tak van de familie.
Ze trouwde op 18 december 1771 in Almena (Lippe) met Johan Hermann Anton Riecke. Johan was koster in 1780 en schoolmeester bij overlijden.
Hun zoon Hermann Cristoph , geboren in 1780 ging in 1799/1800 naar Nederland (Loppersum) om als dagloner te werken. Hij trouwde daar (als Harm Stoffers Rijke) eerst met Trijntje Tjakkes en later, in 1813, met Geertje Aljes Balkema.
Friederika leefde nog op het moment van dit tweede huwelijk.
(informatie van: Dinah Hurulean-Rijke)
Simon Henrich Quadfaß
Via deze zoon van Henrich Christian en Anna Lisebet zal de lijn in de richting van onze nederlandse tak verder gaan. Simon Henrich nam het café over van zijn ouders.
Simon Henrich trouwt op 15-6-1765 met Anna Maria Elisabeth Brand.
Simon Henrich en Anna Maria Elisabeth krijgen 6 zonen.
- Simon Henrich Christopher geboren 23 januari 1768, gedoopt 31 januari 1768
- Johann Friedrich, geboren 10 januari 1771, gedoopt 18 januari 1771.
- Anton Friederich Wilhelm, geboren 19 juni 1774, gedoopt 26 juni 1774. Hij trouwt op 17 juli 1822 in Hohenhausen met Marie Catarine Wienete
- Johann Friedrich Christoph Quatfaß geboren op 28 februari 1781 en gedoopt op 9 maart 1781.
- Johann Jobst, geboren 11 maart 1786, gedoopt 17 maart 1786
- Johann Ernst, geboren 11 maart 1790, gedoopt 21 maart 1790
Via hun zoon Johann Friedrich Christoph Quatfaß loopt de lijn verder in de richting van Nederland. Hij trouwt in Matorf met Anna Sophia Bernd Bartling.
Hij verhuist naar Matorf om daar boer te worden. Kan hij dat wel als zoon van een caféhouder? Jazeker, vrijwel iedereen is naast eventueel ander werk óók boer, al was het alleen maar ten behoeve van de eigen familie.
Latere Quatfassen in Hillentrup
Het café bleef tot 1884 in handen van de familie. Oorspronkelijk hoorde er ook nog een ander woonhuis bij. Dat was een Leibzuchthaus, dat vaak naast een groot huis gebouwd werd t.b.v. de grootouder(s). Dat Leibzuchthaus is nog niet zo lang geleden afgebroken. In 1884 werd het huis na vele generaties Quatfass kroegbazen verkocht, maar nog tot 1901 bleef een Quadfaß in het Leibzuchthaus wonen.
Van 1865 tot 1873 was ook Rawaule 4 (huis 68) van Quadfaß (dat huis brandde in 1890 af). Vanaf 1901 tot 1926 woonde de metselaar Friedrich Quadfaß in een ander huis in Hillentrup, namelijk een stuk van de Bauernschaft nummer 35 (Hauptstrasse 84 en 86)
In het Hillentrups archief staat dat in 1851 caféhouder Quadfaß volgens eeuwenoud Huderecht op de omliggende bosweiden 3 paarden, 4 koeien, 2 stuks slachtvee, 3 varkens en 6 ganzen mocht laten verblijven. Toen het Huderecht werd opgeheven werd Quadfaß mede eigenaar van de Realgemeinde (gemeenschappelijk grondbezit).
Quatfassen in Matorf Pillenbruch
Johan Friedrich Christoph Quatfaß
Johann Friedrich Christoph was een zoon van Simon Henrich Quatfaß en Anna Maria Elisabeth Brand. Hij was dus afkomstig uit Hilllentrup. In Matorf trouwt Johann Friedrich Christoph met Anna Sophia Bernd Bartling.
Zij kregen daar twee zoons en twee dochters.
- Wilhelmina gedoopt 6 maart 1808
- Simon Heinrich geboren 9 maart 1809
- Johann Friedrich geboren 6 juni 1811 te Matorf,
- Maria Sophia Wilhelmina gedoopt op 6 augustus 1815
Johann Friedrich vestigde zich rond 1832 in Amsterdam en is dus de eerste Nederlandse Quatfass. Simon Heinrich volgde hem na een tijdje. Hij woonde tijdelijk ook in Amsterdam en werd zeeman. Over zijn eventuele nakomelingen is niets bekend.